Artefakty – dlaczego powstają na obrazie i jak sobie z nimi radzić?

Z pewnością każdy stomatolog w swojej praktyce spotkał się z badaniem, którego obraz był zaburzony przez cienie, lub inne artefakty, powodujące spadek jego wartości diagnostycznej.

Artefakty to fragmenty obrazu nieodpowiadające żadnym strukturom anatomicznym, ani patologicznym – są to zakłócenia obrazu powstające wskutek niewłaściwego pozycjonowania pacjenta, niewłaściwego przygotowania pacjenta do badania lub innych błędów technicznych.

Radiologia stomatologiczna jest szczególnie podatna na powstawanie artefaktów, dlatego istotne jest właściwe przygotowanie i pozycjonowanie pacjenta do badania, aby uniknąć obniżenia wartości diagnostycznej zdjęcia. [1]

Do najczęstszych artefaktów i błędów w pozycjonowaniu należą:

• dodatkowe cienie na pantomogramie, rzucane np. przez kręgosłup szyjny (niewłaściwe ustawienie głowy pacjenta) lub obecność powietrza w jamie ustnej (język nie przylega do podniebienia);
• dodatkowe cienie rzucane przez metalowe elementy w obrębie głowy i szyi np. kolczyki, naszyjnik, okulary itp., tudzież metalowe ruchome uzupełnienia protetyczne lub ortodontyczne, które nie zostały wyjęte przed badaniem;
• poruszenie pacjenta;
• niewłaściwie dobrana warstwa do zdjęcia panoramicznego;
• w przypadku tomografii CBCT artefakty mogą też pojawiać się w postaci rozbłysków, pochodzących od uzupełnień stomatologicznych lub stałych uzupełnień implanto-protetycznych.

Wiele artefaktów przeszło do historii wraz z wprowadzeniem technik cyfrowego obrazowania. Tym samym z artefaktami takimi jak uszkodzenie emulsji, błędy w obróbce ciemniowej, zanieczyszczenie folii wzmacniających itp. praktycznie nie mamy już do czynienia. A zatem ucyfrowienie radiologii stomatologicznej było dużym krokiem w kierunku eliminacji błędów na radiogramach.

Dodatkowo technologia cyfrowego obrazowania 3D pozwala w dużym stopniu na eliminację artefaktów w trakcie skanu, na przykład dzięki zastosowaniu w naszych aparat protokołu CALM™, a także w procesie postprocessingu.

Niemniej pomimo wdrożenia odpowiednich środków zaradczych artefakty mogą pojawiać się na obrazie, a ich całkowite wyeliminowanie może okazać się niemożliwe.

Wprawne oko stomatologa lub radiologa z pewnością rozróżni artefakty na obrazie od rzeczywistych zmian patologicznych. Jeśli jednak mamy wątpliwości co do różnicowania błędów technicznych od zmian, które być może wymagają leczenia, warto powtórzyć dane badanie, z naciskiem na eliminację błędów, które poprzednio wystąpiły lub też poszerzenie diagnostyki o inne metody obrazowania np. CBCT, MRI.

---

[1] T.Różyło, I.Różyło-Kalinowska Radiologia Stomatologiczna, PZWL, Warszawa 2007, 2011