Ząb zatrzymany — czym jest, jak go leczyć?

Ząb zatrzymany to stosunkowo częsty problem stomatologiczny. Zazwyczaj dotyczy ósemek, jednak w obrębie łuków zębowych może dojść do zatrzymania każdego rodzaju zęba.Co to jest ząb zatrzymany? Jakie są przyczyny i sposoby leczenia przypadłości i dlaczego pantomogram jest niezbędny do diagnostyki?

Co to znaczy ząb zatrzymany?

Ząb zatrzymany to poprawnie zbudowany i pod względem anatomicznym wykształcony prawidłowo ząb, który z różnych powodów nie wyrżnął się ponad  powierzchnię dziąsła, tylko utknął w kości.

Wyróżnia się dwa rodzaje przypadłości:

• całkowite — w pełni zatrzymany ząb w dziąśle,
• częściowe — ząb wyrżnięty z kości, ale niewystający nad powierzchnię dziąsła lub widoczny tylko fragmentarycznie.

Najczęściej dochodzi do zatrzymania ósemek  (tzw. zębów mądrości). Rzadziej dochodzi do zatrzymania zębów przednich — kłów, a szczególnie siekaczy.

Nie ma powodu do niepokoju, jeśli ząb nie wyrasta w określonym przedziale czasowym, ponieważ oprócz widełek populacyjnych liczą się jeszcze cechy osobnicze. Natomiast jeśli nie pojawia się na swoim miejscu w ciągu dwóch lat od górnej granicy wieku, w której powinien wyrosnąć  należy udać się do specjalisty. Konieczne jest wykonanie badania obrazowego (przede wszystkim pantomogramu), które pomoże zlokalizować ząb (np. ząb zatrzymany w podniebieniu), a czasami również nietypową przyczynę przypadłości (np. uraz, torbiel).

Zatrzymany ząb u dziecka

Zatrzymanie zębów u dzieci objawia się najczęściej przy „wymianie” zębów z mlecznych na stałe. Problem dotyczy zazwyczaj górnych kłów oraz dolnych przedtrzonowców i objawia się tym, że w ciągu dwóch lat od wypadnięcia zęba mlecznego, nie dochodzi do wyrżnięcia się stałego.

Jedną z możliwych przyczyn przypadłości jest późna wymiana zębów lub zatrzymany ząb mleczny u dziecka, który może doprowadzić do skrzywienia zęba stałego.

Kontrole u stomatologa oraz wczesna diagnostyka obrazowa pozwalają w porę wykryć problem i np. usunąć niewypadające zęby mleczne, zanim zmienią kierunek wzrostu stałego odpowiednika.

Przyczyny zatrzymania zęba — zahamowanie fizjologicznego wyrzynania

Proces wzrastania zębów wymaga odpowiedniej ilości miejsca. Jeśli zęby w szczęce ułożone są nieprawidłowo, krzywo lub zbyt ciasno, zwiększa się ryzyko wystąpienia zęba zatrzymanego w kości. Przypadłość dotyczy zwykle zębów mądrości, ponieważ wyrzynają się dopiero wtedy gdy pozostałe zęby znajdują się już na swoich miejscach. Często brakuje przestrzeni, miejsca w łuku zębowym (jest zbyt ciasno na kolejny ząb).

Zatrzymana ósemka może być również efektem:

• późnego wypadnięcia zęba mlecznego,
• braku wymaganego leczenia ortodontycznego,
• nieprawidłowego leczenia stomatologicznego,
• uwarunkowań genetycznych.

Inne przyczyny zatrzymania zęba:

• zespoły wad rozwojowych,
• niedobór witaminy D,
• nieprawidłowe położenie zawiązków zębowych,
• zęby nadliczbowe,
• zębiaki,
• urazy szczęki w przeszłości,
• torbiele.

Ząb zatrzymany — objawy

Najbardziej oczywistym objawem zęba zatrzymanego jest jego nieobecność w łuku zębowym. W przypadku ósemki zatrzymanej w kości zwykle trudniej zauważyć brak zęba. Dodatkowym utrudnieniem jest to, że nie wszyscy ludzie posiadają zawiązki ósemek. Dlatego do rozpoznania zatrzymanego zęba mądrości konieczne jest wykonanie badania obrazowego (np. pantomogramu).

W przypadku zatrzymanej ósemki objawy zależą od ułożenia zęba i rodzaju zatrzymania. Niekiedy największym problemem jest właściwa pielęgnacja. Ponieważ w wyniku częściowo zatrzymanego zęba może dochodzić do wytworzenia „kieszonki”, w której gromadzą się resztki jedzenia, stanowiące pożywkę dla bakterii i w sprzyjających warunkach przyczyniające się do rozwoju stanów zapalnych.

Zdarza się również, że ząb zatrzymany wywołuje wiele dokuczliwych dolegliwości, takich jak:

• przewlekły ból (związany m.in. z naciskiem na nerwy),
• nawracające stany zapalne w jamie ustnej (przede wszystkim dziąsła),
• próchnicę zęba częściowo zatrzymanego,
• paradontozę zęba sąsiedniego,
• szczękościsk, ból stawu szczękowo-żuchwowego, problemy z otwieraniem ust,
• nieprawidłowy zgryz.

Zęby zatrzymane — diagnostyka radiologiczna

Brak zęba w łuku zębowym wymaga dokładnej diagnostyki, która umożliwia ustalenie przyczyny i zaplanowanie leczenia. Dlatego konieczne jest wykonanie badań obrazowych. Zwykle w pierwszej kolejności wykonuje się zdjęcie pantomograficzne, które pozwala:

• rozpoznać ząb zatrzymany,
• określić położenie zęba zatrzymanego,
• znaleźć nieprawidłowości mogące wpływać na zatrzymanie zęba,
• wykluczyć obecność stanu zapalnego.

Wykonanie pantomogramu jest również konieczne w przypadku planowania usunięcia zęba zatrzymanego częściowo (najczęściej ósemki), ponieważ w planowaniu ekstrakcji należy uwzględnić dokładny rozstaw i wielkość korzeni.

Ząb zatrzymany — leczenie

Leczenie zębów zatrzymanych dotyczy przede wszystkim zatrzymanych kłów i siekaczy, ponieważ w przypadku problemów z zębami mądrości lub innymi trzonowcami, zwykle proponuje się ekstrakcję. Szczególnie jeśli nie jest możliwe usunięcie przyczyn zatrzymania zęba, a jego obecność wywołuje dokuczliwe dolegliwości.

Aby ocenić, czy zatrzymany ząb wymaga leczenia, konieczne jest:

• ustalenie przyczyn przypadłości,
• poznanie lokalizacji zęba,
• ocena ilości przestrzeni w łuku zębowym,
• wzięcie pod uwagę wieku pacjenta.

Specjalistyczne metody leczenia zęba zatrzymanego

W niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie specjalistycznego leczenia chirurgiczno-ortodontycznego, wprowadzającego ząb zatrzymany we właściwe miejsce. Lub zastosowanie tzw. autotransplantacji polegającej na wydobyciu zatrzymanego zęba (np. w przypadku zatrzymanego zęba w zatoce szczękowej) i umieszczenie go w chirurgicznie wytworzonym w kości zębodole.

Ząb zatrzymany — czy usuwać?

Jeśli ząb zatrzymany nie wywołuje dolegliwości bólowych, nie wpływa na inne zęby, a ryzyko migracji jest niewielkie, nie ma konieczności usuwania zęba zatrzymanego.

Natomiast w przypadku zatrzymanych ósemek, które zabierają przestrzeń anatomiczną i doprowadzają do ściskania pozostałych zębów, zaleca się ich chirurgiczne usunięcie, nawet jeśli nie wywołują dolegliwości bólowych.